Trang 41
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
- Nêu được đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh của cây đỗ quyên.
- Lựa chọn được quy trình nhân giống phù hợp với cây đỗ quyên.
- Mô tả được quy trình trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh trên cây đỗ quyên.
I – ĐẶC ĐIỂM VÀ YÊU CẦU NGOẠI CẢNH
1. Đặc điểm thực vật học
Chi Đỗ quyên thuộc họ Thạch nam (Ericaceae). Nhiều loài đỗ quyên được trồng làm cây cảnh (Hình 9.1) bởi hoa có nhiều màu sắc rực rỡ, một số loài có tác dụng chữa bệnh.
Đỗ quyên có một số đặc điểm chính như rễ cọc, thân có dạng cây gỗ, dạng bụi. Lá đơn, mọc cách, mép lá nguyên hoặc có răng cưa, không có lá kèm. Hoa lưỡng tính đơn lẻ hoặc hoa dạng chùm. Mỗi hoa có từ 4 đến 5 cánh. Quả nang hoặc quả mọng, hạt thường có cánh.
Hình 9.1. Hoa đỗ quyên
Thông tin bổ sung
Phạm Hoàng Hộ (1999) đã liệt kê và mô tả phân loại thực vật được 29 loài đỗ quyên ở Việt Nam. Một số loài mang tên địa danh Việt Nam như Rhododendron kontumensis, R. nhatrangensis,...
(Nguồn: Cây cỏ Việt Nam, 1999)
Kết nối năng lực
Sử dụng intemet, sách, báo,... để tìm hiểu về một số loài đỗ quyên phổ biến ở Việt Nam.
2. Yêu cầu ngoại cảnh của đỗ quyên
Đỗ quyên là loài cây không ưa ánh sáng mạnh. Trong điều kiện ánh sáng mạnh có thể gây cháy lá. Nhiệt độ thích hợp để đỗ quyên sinh trưởng và phát triển từ 15 °C đến 27 °C. Tuy nhiên, ở khoảng nhiệt độ ban đêm từ 18 °C, ban ngày dưới 27 °C mới kích thích cây ra nhiều hoa. Do đó, đỗ quyên thường ra hoa vào giữa mùa xuân.
Trang 42
Đỗ quyên ưa độ ẩm không khí từ 70% đến 90% nên cây sinh trưởng tốt ở vùng núi cao. Độ âm bão hoà làm cho nấm bệnh phát triển. Cây đỗ quyên không có khả năng chịu úng hay độ ẩm đất quá cao (trên 90%). Trong điều kiện này, cây có hiện tượng vàng lá, rụng lá và bộ rễ thối đen do nấm gây hại.
Cây đỗ quyên thích hợp trồng ở đất chua pH từ 4,2 đến 6. Nếu trồng đỗ quyên trong đất kiềm thì cây dễ bị chết. Đất trồng cây đỗ quyên cần phải thoáng, xốp, thoát nước tốt, giàu
dinh dưỡng.
Khám phá
Sử dụng internet, sách, báo,... em hãy tìm hiểu khu vực phân bố của cây đỗ quyên.
II – NHÂN GIỐNG ĐỖ QUYÊN
Đỗ quyên là loại cây có khả năng nhân giống bằng hạt thấp, do tỉ lệ đậu hạt và chất lượng hạt không cao. Do đó, các phương pháp phổ biến để nhân giống cây đỗ quyên chủ yếu là sử dụng phương pháp chiết cành hoặc giâm cành.
Giâm cành đỗ quyên được thực hiện theo các bước sau:
| Bước 1 Chọn và cắt cành giâm | Chọn cành bánh tẻ, dài từ 7 cm đến 10 cm, có từ 3 đến 4 lá. Cắt bỏ 2/3 lá để giảm thoát hơi nước (Hình 9.3a). |
| Bước 2 Giâm cành | Những cành giâm vào dung dịch kích thích ra rễ, cắm cành vào nền giá thể sâu từ 1,5 cm đến 2,0 cm, khoảng cách giảm từ 4 cm đến 5 cm (Hình 9.3b). |
| Bước 3 Chăm sóc cành giâm | Bỏ những cành, lá bị úa, tưới phun thường xuyên để đảm bảo độ ẩm. Có thể bổ sung phân bón lá để cảnh tăng bật lộc, tăng tỉ lệ sống. |
Hình 9.2. Quy trình nhân giống đỗ quyên bằng giâm cành
a) Chọn và cắt cành giâm
b) Cắm cảnh giảm
Hình 9.3. Một số bước giảm cảnh đỗ quyên
Trang 43
Phương pháp giâm cành là phương pháp được áp dụng có hiệu quả cao trong nhân giống đỗ quyên. Phương pháp này dễ thực hiện và có tỉ lệ nhân giống cao. Thời vụ giâm cành: Đỗ quyên thường được giâm cành vào hai vụ trong năm, vụ xuân (tháng 3) và vụ thu (tháng 9).
Thông tin bổ sung
Ghép cành là kĩ thuật nhân giống tiêu chuẩn trước những năm 1950 và vẫn còn phổ biến ở châu Âu, nơi đất chua không phổ biến và những cây khó trồng có thể được ghép vào gốc ghép của những cây dễ trồng như R. 'Cunningham's White'. Ưu điểm lớn của ghép cành là sử dụng gốc ghép kháng bệnh. Ngoài ra, một số cây lai không tạo ra bộ rễ tốt, vì vậy nếu cây được ghép vào gốc ghép tốt sẽ giúp cây lai sinh trưởng tốt.
(Nguồn: Hiệp hội đỗ quyên Mỹ).
Khám phá
Em hãy tìm hiểu biện pháp nhân giống bằng chiết cành đối với cây đỗ quyên. Nêu ưu điểm và nhược điểm của phương pháp này.
III – QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC
1. Kĩ thuật trồng
a) Làm đất, trồng cây
Đất trồng cây đỗ quyên không nên làm quá nhỏ. Trộn đất đều với giá thể hữu cơ để tạo độ xốp và thông thoảng cho đất.
b) Trồng cây
Bộ rễ của cây đỗ quyên rất nhạy cảm với điều kiện môi trường bất lợi. Do đó, việc trồng cây cần đảm bảo cho bộ rễ được ổn định, đất trồng quanh bộ rễ cây cần được ấn chặt. Bề mặt bầu cây con được đặt bằng với bề mặt đất trồng. Nên sử dụng cọc chống để đảm bảo cây được giữ cố định trong suốt thời gian trồng.
2. Chăm sóc
a) Tưới nước
Tưới nước cho đỗ quyên chỉ cần đảm bảo ẩm bề mặt đất trồng, tưới vào những ngày hanh khô và không nên tưới đẫm. Có thể kết hợp mỗi tháng một lần tưới Sắt sunfat pha loãng từ 0,5% đến 1% để hạn chế bệnh vàng lá ở đỗ quyên.
b) Bón phân
Đỗ quyên là cây không yêu cầu dinh dưỡng cao, đặc biệt là đạm. Do đó, hạn chế việc sử dụng phân đạm cho đỗ quyên. Thông thường, việc bón phân cho đỗ quyên chỉ nên thực hiện hai lần/năm (lần 1 vào cuối mùa xuân và lần 2 vào đầu hè). Sử dụng chủ yếu là phân lân và phân kali với lượng từ 5 đến 10 g/cây cho một lần bón.
Trang 44
c) Cắt, tỉa cành
Cắt, tỉa tạo hình có thể chia ra làm hai giai đoạn: thời kì ra lộc và thời kì ngủ. Cắt tỉa cành bị sâu, bệnh, cành yếu, khô hay các cành mọc dày kết hợp với việc cắt, tỉa tạo tán để cây sinh trưởng, phát triển. Thời kì ra lộc nên tiến hành cắt, tỉa để tạo tán cho cây được đồng đều. Thời kì ngủ tập trung cắt, tỉa các cành già, yếu, sâu, bệnh.
IV – PHÒNG TRÙ SÂU, BỆNH HẠI
Đỗ quyên là loại cây khá mẫn cảm với các loại sâu, bệnh hại. Bệnh đốm nâu (Hình 9,4a) là loại bệnh do nấm Pestalotiopsis sydowiana gây hại chính trên cây đỗ quyên và gây hại chủ yếu trên lá, làm ảnh hưởng tới hoa. Bên cạnh đó, bệnh thối rễ cũng là loại bệnh phổ biến trên cây đỗ quyên làm cho cây héo úa, lá vàng. Các bệnh này phát sinh mạnh trong điều kiện nhiệt độ cao, độ ẩm lớn. Khi phát hiện bệnh, cần xử lí cây và đất kịp thời bằng các loại thuốc có gốc đồng, thuốc tim 0,1% hoặc Sắt sunfat (Ferrous sulfate) 2% phun lên cây và đất.
a) Vết bệnh đốm nâu trên lá đỗ quyên
b) Bệnh vàng lá do thiếu sát trên đỗ quyên
c) Vết bệnh do bọ trích hút trên là đỗ quyên
Hình 9.4. Một số loại sâu, bệnh thường gặp trên cây đỗ quyên
Bệnh vàng lá do thiếu sắt (Hinh 9,4b) thường xuất hiện ở cây đỗ quyên trồng trên đất kiềm. Với loại bệnh này thì chỉ cần bổ sung thêm Sắt sunfat là được. Có thể bổ sung theo hai cách là tưới hoặc phun.
Cây đỗ quyên cũng thường bị các loại bọ trích hút gây hại nhiều như nhện đỏ, rệp ống, nhận râu, rệp sáp,... (Hình 9.4c). Để hạn chế sâu hại, cần theo dõi cắt, tỉa thường xuyên. Có thể dùng Sumithion 0,2%, hợp chất lưu huỳnh với 5% phun diệt.
Luyện tập
1. Em hãy trình bày những đặc điểm yêu cầu ngoại cảnh cơ bản của cây đỗ quyên.
2. Trong các biện pháp chăm sóc cây đỗ quyên, biện pháp kĩ thuật bón phân cần lưu ý những gì? Vì sao?
Vận dụng
Em hãy xây dựng một quy trinh nhân giống đỗ quyên trong gia đình.
